ویژگی های قالی های دستباف همدان

گردآورنده: فاطمه محمدی؛ کارشناس ارشد فرش دستباف

هَمِدان یا هَمَدان یکی از کلان‌ شهرهای غربی ایران و مرکز استان همدان است. این شهر در دامنه کوه الوند واقع شده و از شهرهای سردسیری ایران به ‌حساب می‌ آید. همدان همچنین قدیمی‌ ترین شهر ایران و از کهن‌ ترین شهرهای جهان است. در سال ۱۳۸۵ مجلس شورای اسلامی در مصوبه‌ ای همدان را «پایتخت تاریخ و تمدن ایران» اعلام کرد.

این شهر یکی از مراکز اصلی تجارت فرش در منطقه غرب کشور است. بسیاری از فرش‌ های مرکز غرب ایران از این مسیر راهی عراق و شهرهای عربی و اروپا می‌ شدند. از نظر سبک‌ شناسی، فرش اصیل همدان یک فرش روستایی است. علاوه بر شهر همدان، در بیشتر شهرها و روستاهای این استان هم قالی‌ بافی انجام می‌ شود؛ یکی از مهمترین آن‌ ها شهرستان نهاوند است. در ادامه به بررسی ویژگی‌ های ظاهری و فنی قالی همدان پرداخته شده است.

ویژگی‌ های ظاهری قالی همدان

– طرح و رنگ: قالی‌بافان شهر همدان در طی صد سال گذشته از انواع طرح‌ های رایج ایران نظیر افشان شاه‌ عباسی، لچک و ترنج شاه‌ عباسی و… استفاده کرده‌ اند؛ اما دو طرح معروف پر طاووسی و خوشه انگوری همدان در طی دهه‌ های اخیر شهرت بیشتری داشته است. با این حال، روستاهای حومه شهر همدان دارای طرح‌ های خاصی بوده‌ اند که عموما به صورت ذهنی بافته می‌ شوند. طرح ماهی درهم از اهم طرح‌ های محلی همدان است و در کنار آن انواع دیگر از لچک و ترنج‌ های محلی زیبا را هم می‌ توان دید.

از لحاظ رنگ‌ آمیزی می‌توان فرش‌ های قدیم و محلی همدان را از زیباترین و شادترین فرش‌ های ایران دانست که هنوز هم هماهنگی بین رنگ‌ های متنوع و شاد در فرش امروز آن هم دیده می‌ شود.

– مواد اولیه: در قالی‌ های معاصر همدان پشم برای پرز فرش و نخ پنبه برای تار و پود مورد استفاده قرار می‌ گیرد.

– ابعاد: قالی همدان عموما در اندازه کوچک و حداکثر دو ذرع بوده است، اما فرش‌ های شهری بافت معاصر همدان دارای ابعاد بزرگتر مانند ۶ و ۹ و ۱۲ متر و حتی در نمونه‌ هایی با ابعاد بزرگتر هستند. کناره‌ های این منطقه عموما در روستاها بافته می‌ شوند.

ویژگی‌ های فنی بافت همدان

– رجشمار: قالی محلی همدان دارای رجشمار بین ۱۵ و حداکثر ۲۵ رج است؛ اما قالی شهری آن در رجشمارهای بین ۳۰ و حداکثر ۴۰ رج بافته می‌ شود.

– شیرازه: شیرازه‌ پیچی همه قالی‌ های محلی و شهری همدان در حین بافت انجام می‌ شود.

– نوع گره: اغلب بافندگان از گره ترکی استفاده می‌ کنند.

– نوع دار قالی: دارها همگی عمودی و ثابت هستند.

– نوع چله‌ کشی: استفاده از چله‌ کشی ترکی رواج بیشتری دارد.

– نحوه پرداخت و روگیری: بسیاری از قالی‌ های شهری‌ باف پس از اتمام پرداخت می‌ شوند. اما پرداخت قالیچه‌ های محلی، هنگام بافت انجام می‌ شود.

– پودکشی: قالی اصیل و محلی همدان از نوع یک پوده (یک پود ضخیم) است، اما قالی جدید آن به ویژه شهری‌ باف‌ های همدان به صورت دو پود با گرایش لول بافت بافته می‌ شوند.

– گلیم‌ بافی: گلیم‌ بافی قالی‌های همدان به سبک فارسی انجام می‌ شود.

مقاله معرفی قالی دستباف نهاوند را از دست ندهید.

مقاله معرفی قالی دستباف محلات را از دست ندهید.

منابع:
– ادواردز، سیسیل، ۱۳۶۸، قالی ایران، ترجمه مهین دخت صبا، تهران: فرهنگسرا.
– ژوله، تورج، ۱۳۹۰، پژوهشی در فرش ایران، چاپ دوم، تهران: یساولی.
– سایت https://www.claremontrug.com/
– سایت https://www.rugandcarpetstudio.co.uk/
– سایت https://www.jozan.net/
– سایت https://www.rugman.com/